Berserkir και Ulfedhnar : οι ιεροί πολεμιστές του Βορρά

Ένας άντρας κάθεται με την πλάτη ακουμπισμένη στον κορμό ενός έλατου. Με τα μάτια κλειστά σφίγγει στη χούφτα του λίγο χώμα. Η γη μυρίζει όπως πριν τη βροχή. Σύννεφα και σιωπή...

τα σαγόνια της μαύρης αρκούδας κλείνουν γύρω απ’ το κεφάλι του. Το τομάρι της είναι το μόνο που τον ντύνει και το πνεύμα της ψιθυρίζει στην ψυχή του… Tyr… Tiwaz… άρχοντα του πολέμου… Ένα σημάδι, ένας ρούνος σαν όρθια λόγχη, σαν βέλος που δείχνει το μονοπάτι προς την θεία οργή… τα μάτια του άντρα ανοίγουν… η μάχη ξεκινά…

“The berserkers bellowed as the battle opened,
The wolf-coats shrieked loud,
And shook their weapons.”
The Lay of Harold (Haraldskvaethi), v. 8

Η γέννηση του ιερού πολεμιστή

Οι πρώτες αναφορές που έχουμε για την δράση και την φύση των Berserkir και των Ulfedhnar των αδυσώπητων, ιερών πολεμιστών του Όντιν, εντοπίζονται στα σκανδιναβικά, συγκεκριμένα στα ισλανδικά, αρχαία έπη και ποιήματα πολλά από τα οποία διασώθηκαν και καταγράφηκαν από χριστιανούς μοναχούς και ορισμένους μελετητές των πρώιμων ευρωπαικών, θρησκευτικών ρευμάτων. Ένας από αυτούς ήταν και ο Saxo Grammaticus «Ο εγγράμματος» , όπως ήταν γνωστός στο ευρύ κοινό, ένας από τους σημαντικότερους και πιο αφοσιωμένους χρονικογράφους του Μεσαίωνα. Μέσα στο έργο του Gesta Dannorum, το οποίο εμπεριέχει μια λεπτομερή καταγραφή των παραδόσεων, των εθίμων και των πολεμικών τακτικών των Δανών αναφέρεται πως στις μάχες υπήρχε πάντα μια ομάδα πολεμιστών οι οποίοι αντλούσαν τις δυνάμεις τους από τα τομάρια λύκου και αρκούδας που φορούσαν τα οποία είχαν την μαγική ιδιότητα να τους κάνουν άτρωτους ενάντια σε κάθε επίθεση. Τους προσομοιάζει με λυσσασμένα σκυλιά που εν ώρα μάχης έχαναν κάθε συναίσθηση της θνητότητας τους, χτυπούσαν τα σπαθιά τους στο σώμα τους, δάγκωναν κομμάτια από τις ασπίδες τους και έβγαζαν κραυγές που έμοιαζαν με αυτές των ταύρων και των λύκων. Η ετυμολογία της λέξης berserk θεωρείται πως έχει τη βάση της στο bare-sark που σημαίνει γυμνός, καθώς οι πολεμιστές αυτοί πολεμούσαν συνήθως ντυμένοι μόνο τομάρια ζώων ή στην ρίζα της λέξης bjorn που σημαίνει αρκούδα. Αντίστοιχα ulfedhnar σημαίνει ο «συγγενής του λύκου». Η ύπαρξη των Ulfedhnar φαίνεται να βρίσκει και μυθολογικές προεκτάσεις στον θρύλο του Sigmund και το Έπος των Volsung. Εκεί λοιπόν αναφέρεται πως, όταν ο Sigmund και ο γιός του ζούσαν στο δάσος επιβιώνοντας σαν κοινοί ληστές, ένα βράδυ έτυχε να συναντήσουν μια συντροφιά ανθρώπων που κοιμούνταν πάνω σε τομάρια λύκων τα οποία είχαν σημαδευτεί με κάποια κατάρα. Εκείνοι έκλεψαν και φόρεσαν τα τομάρια κι έκτοτε η κατάρα έπεσε πάνω τους και κάθε βράδυ μεταμορφώνονταν σε λύκους.

Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσα στον ομιχλώδη κόσμο των μύθων, η μορφή και οι ικανότητες των berserkir συσχετίστηκαν με τις αντίστοιχες των λυκανθρώπων ή των shape-shifters. Ένα απόσπασμα από το έπος του Egil που παρουσιάζει ακριβώς αυτήν την ικανότητα μεταμόρφωσης του ήρωα Bjarki μας το επιβεβαιώνει: «κάποιοι άντρες είδαν ότι μια τεράστια αρκούδα βάδιζε μπροστά από τους στρατιώτες του βασιλιά Hrolf μένοντας όμως διαρκώς δίπλα στον βασιλιά. Σκότωσε περισσότερους άντρες με τα μπροστινά της πόδια απ’ όσους σκότωναν πέντε μαζί από τους καλύτερους πολεμιστές του βασιλιά. Όπλα και λόγχες λύγιζαν μπροστά της και σκότωνε τόσο τους άντρες όσο και τα άλογα των δυνάμεων του βασιλιά Hjorvard και κατέστρεφε με τα δόντια της ό,τι συναντούσε στον δρόμο της μέχρι που πανικός και φόβος παρέλυσαν τον στρατό του βασιλιά Hjorvard.” Σε άλλα έπη εντοπίζουμε την πληροφορία, ότι πολλοί από αυτούς τους μόνιμα… οργισμένους πολεμιστές διέθεταν μαγικές ικανότητες που τους επέτρεπαν να πολεμούν εξ αποστάσεως πραγματοποιώντας κάποιου είδους αστρική προβολή στο πεδίο της μάχης. Η ίδια η ύπαρξη και οι μεταφυσικές κυρίως ικανότητες των Berserkir και των Ulfedhnar φαίνεται πως σχετίζονταν άρρηκτα με την παρουσία και τη δράση του Όντιν καθώς το όνομα του Πατέρα των Θεών, όπως χαρακτηριστικά εξηγεί και ο Αδάμ της Βρέμης, ετυμολογικά προέρχεται από την λέξη odr η οποία σε κάποιες γοτθικές διαλέκτους μεταφράζεται ως θυμός. Αυτή λοιπόν, η μάλλον πατρογονική σχέση έχει αποτυπωθεί και σε κάποια από τα σπάνια δημιουργήματα καλλιτεχνικής φύσης που έχουν διασωθεί από την εποχή της ακμής των Vikings. Ένα από αυτά είναι και οι μπρούτζινες πλάκες από την περιοχή της Torslunda. Οι πλάκες αυτές φαίνεται πως ήταν μέρος της διακοσμητικής επένδυσης του κράνους κάποιου μέλους της adel δηλαδή της νορβηγικής αριστοκρατίας και πάνω τους αποτυπώνεται μια παράσταση που σύμφωνα με μελετητές και αρχαιολόγους απεικονίζει τον Όντιν κι έναν ulfedhnar που κρατά λόγχη. Μια ακόμη απόδειξη αυτής της ιδιαίτερης αλληλεπίδρασης μεταξύ του Όντιν και των εκλεκτών πολεμιστών του είναι και η ικανότητα που διέθεταν οι berserkir και οι ulfedhnar να αποδυναμώνουν με κάποιο μαγικό τρόπο τα όπλα των αντιπάλων τους στην μάχη, τέχνασμα που κατείχε και εφάρμοζε και ο ίδιος ο βασιλιάς της Βαλχάλα όπως περιγράφεται και σε κάποιους στίχους του επικού ποιήματος Havamal, όπου ο ίδιος ο Όντιν μιλά για την απόκρυφη γνώση κάποιου σκοπού ο οποίος εάν χρησιμοποιηθεί σωστά «στομώνει τις λεπίδες των εχθρών κι έτσι ούτε τα όπλα, ούτε τα μαχαίρια τους μπορούν να πληγώσουν». Ανεξαρτήτως από το αν πράγματι διέθεταν ή όχι δυνάμεις μεταφυσικού χαρακτήρα, όπως αναφέραμε και παραπάνω οι berserkir και οι ulfedhnar ήταν περισσότερο γνωστοί και επίφοβοι για την ασίγαστη ορμή τους στη μάχη, η οποία τους καθιστούσε άτρωτους στα μάτια των αντιπάλων τους, δίνοντας τους την εντύπωση πως πρόκειται για υπεράνθρωπα όντα. Οι τρόποι με τους οποίους κατάφερναν να εισέλθουν σε αυτήν την κατάσταση της βίαιης παραφροσύνης θεωρείται πως ήταν ποικίλοι και ως επί το πλείστον αμφιλεγόμενοι. Σε αυτό το σημείο καλούμαστε να εξερευνήσουμε ένα από τα πιο γοητευτικά και σκοτεινά μυστήρια του Σύμπαντος. Αυτό της ανθρώπινης ψυχής…

Berserkergang: Το μονοπάτι της θείας οργής

Ανάμεσα στις μεθόδους που, όπως υποστηρίζεται από τα προαναφερθέντα έργα, χρησιμοποιούσαν οι berserker και οι ulfedhnar για να περιέλθουν σε κατάσταση μανιώδους οργής ήταν η κατανάλωση παραισθησιογόνων ή ψυχοτρόπων ουσιών όπως το αλκοόλ ή ορισμένων βοτάνων και μανιταριών (όπως το amanita muscaria) τα οποία προκαλούσαν αύξηση των καρδιακών παλμών και υπερδιέγερση. Ωστόσο πολλοί ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν πως δεν είναι απίθανο ένας άνθρωπος να καταφέρει να φτάσει σε αυτή την κατάσταση συσσωρεύοντας ο ίδιος περισσευούμενη ενέργεια στο σώμα του, επιτυγχάνοντας επιβράδυνση της αναπνοής του ,ώστε με αυτόν τον τρόπο να εισέλθει σε ένα επίπεδο συνειδητότητας που μοιάζει με αυτήν της προσωρινής πνευματικής αδράνειας ενώ δεν είναι λίγοι και αυτοί που επιμένουν στις θεωρίες περί κρουσμάτων επιληπτικών επεισοδίων και σχιζοφρένειας. Ένα άλλο απόσπασμα από το πρώτο μέρος του έπους του Egil που αναφέρεται στον Ulfr έναν παλαίμαχο berserkr αφήνει να εννοηθεί πως εν καιρώ, όποια κι αν ήταν τα αίτια της, αυτή η κατάσταση νευρικότητας ταυτιζόταν με τον χαρακτήρα και την καθημερινότητα του πολεμιστή: «Μα καθώς πλησίαζε το δειλινό, εκείνος γινόταν τόσο οξύθυμος, ώστε κανένας δεν μπορούσε να του μιλήσει και πριν περάσει πολύ ώρα πήγαινε να κοιμηθεί. Οι άνθρωποι έλεγαν πως ήταν αλλαξό-μορφος και τον ονόμαζαν Kveld-Ulfr δηλαδή λύκο του δειλινού.» Υπάρχει επίσης η πεποίθηση πως επρόκειτο για κάποιο κληρονομικό γνώρισμα του οποίου τα μυστικά και οι υπερκόσμιες καταβολές μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά. Γι’ αυτό τον λόγο και πολλοί από αυτούς χρησιμοποιούσαν ονόματα που περιείχαν τις λέξεις bjorn (αρκούδα) και ulf (λύκος) προκειμένου να αναγνωρίζουν οι γύρω τους την ιδιότητα τους όταν βρίσκονταν εκτός πεδίου μάχης. Ένας άλλος τρόπος μέσω του οποίου μπορούσε εύκολα να αναγνωρίσει κάποιος έναν berserkr ή έναν ulfedhnar ήταν και το ίδιο τους το παρουσιαστικό καθώς φαίνεται πως διέθεταν ξεχωριστή εμφάνιση που την χαρακτήριζαν συχνά η πυκνή τριχοφυία, τα πυκνά μαύρα ή γκρίζα μαλλιά και τα ενωμένα στο πάνω μέρος της μύτης τους φρύδια. Ήταν επίσης πάντα ιδιαίτερα οξύθυμοι και αντικοινωνικοί πράγμα που σίγουρα δεν τους καθιστούσε και ιδιαίτερα αγαπητούς στους συνανθρώπους τους. Αντιθέτως χαρακτηρίζονταν ως nidingr, δηλαδή ως παρίες και σε καιρούς ειρήνης δεν συγχρωτίζονταν ηθελημένα με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Με την επικράτηση του χριστιανισμού οι ιεροί πολεμιστές του Όντιν, αποτελώντας ζωντανό παράδειγμα των εθιμοτυπικών της αρχαίας θρησκείας, εκδιώχθηκαν και κυνηγήθηκαν αμείλικτα. Ένας ισλανδικός νόμος του 1123 προειδοποιούσε πως εάν κάποιος αφηνόταν να τον παρασύρει η οργή του berserkr θα τιμωρούταν με τρία χρόνια εξορίας από τη χώρα, όπως ομοίως θα τιμωρούνταν και όσοι άνθρωποι τον έβλεπαν και δεν επιχειρούσαν να τον σταματήσουν. Οι αυγή του εντέκατου αιώνα μ. Χ. σήμανε και το τέλος της παρουσίας αυτών των αινιγματικών πολεμιστών. Το μυστήριο όμως της πραγματικής τους φύσης συνεχίζει να μας συναρπάζει μέχρι σήμερα…

Οι σύγχρονοι μπερσέρκεροι και το σκωτσέζικο… σκάκι

Το 1831 στην περιοχή των Βόρειων Εβριδών Νήσων κοντά στη Σκοτία, ανακαλύφθηκε ένα από τα πιο μυστηριώδη και συνάμα διασκεδαστικά εκθέματα που φιλοξενεί το Βρετανικό Μουσείο. Πρόκειται για τα υπέροχα λαξευμένα πιόνια ενός σκακιού τα οποία σύμφωνα με τους αρχαιολόγους κατασκευάστηκαν στο Trodheim της Νορβηγίας ή στο Skaholt στην Ισλανδία, πιθανότατα κατά παραγγελία και προορίζονταν για προσωπική χρήση κάποιου μέλους της βασιλικής οικογένειας της Βρετανίας. Τα πιόνια του σκακιού του Luis όπως είναι γνωστά, κατασκευάστηκαν από ελεφαντόδοντο και ήταν χρωματισμένα σε κόκκινο και μαύρο χρώμα. Το αξιοσημείωτο σε αυτή τη περίπτωση είναι ότι ανάμεσα στα πιόνια και συγκεκριμένα στους «στρατιώτες» υπάρχουν τέσσερις berserkir, που δαγκώνουν τις ασπίδες τους εν αναμονή της… μάχης. Η παρουσία τους στο σύνολο των πιονιών προβληματίζει τους αρχαιολόγους και εγείρει ακόμη περισσότερα ερωτήματα ως προς την προέλευση τους. Αυτό που είναι βέβαιο πάντως είναι ότι οι μορφές από τα πιόνια του σκακιού του Luis χρησιμοποιηθήκαν προς τέρψιν των θαυμαστών του Χάρι Πότερ σε μια από τις τελευταίες σκηνές της ταινίας «Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος», όταν ο Χάρι και ο φίλος του Ρον καλούνται να λάβουν μέρος σε μια δοκιμασία που περιλαμβάνει μια σκακιστική μονομαχία πάνω σε μια γιγαντιαίων διαστάσεων… ζωντανή θανατηφόρα σκακιέρα. Βέβαιο είναι επίσης και το γεγονός ότι οι berserkir συνεχίζουν να… επιτίθενται στην μουντάδα της σύγχρονης καθημερινότητας και με άλλους τρόπους. Εκτός από τις αμέτρητες ταινίες που έχουν σαν θέμα τις ιστορικές και μυθολογικές καταβολές τους, πολλοί είναι και οι μουσικοί που έχουν εμπνευστεί και συνεχίζουν εμπνέονται από τον θρύλο και την εικόνα του αδάμαστου μύστη-πολεμιστή και δημιουργούν μελωδίες στον απόηχο των οποίων υπάρχει η σκιά των επικών μαχών του παρελθόντος. Έντονη είναι επίσης τα τελευταία χρόνια η προσπάθεια αναβίωσης του τρόπου ζωής και εκπαίδευσης των Berserkir από κάποιες ομάδες κατοίκων των σκανδιναβικών χωρών οι οποίοι έχουν δημιουργήσει γι’ αυτό το σκοπό ειδικές σχολές κατάρτισης. Οι ενδιαφερόμενοι λοιπόν μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα επιβίωσης στην άγρια φύση, βοτανολογίας, διαλογιστικών τακτικών και χρήσης όπλων (αρχαίων και μη) εκ τους σύνεγγυς και διαδικτυακά και να αποκτήσουν εν μέρει τις εμπειρίες ενός σκληραγωγημένου μαχητή the berserker’s way!

Αλλά μην ανησυχείτε αγαπητοί αναζητητές των θρύλων… Εκπαιδευμένοι ή μη είμαστε όλοι μυημένοι σε αυτό το πολύτιμο μυστικό της Φύσης που ονομάζεται ένστικτο. Ας το ακολουθήσουμε όπως άλλοτε…

«Certain is that,
Which is sought from runes,
That the Gods so great have made
And the Master Poet painted”
Havamal vrs.78